Gastcolumn Stella de Swart

Armoede in maatpak

“Ik zie er niet arm uit,” zei ik ooit tegen een beleidsmaker. Hij glimlachte beleefd en zei: “Gelukkig maar.” Maar ik voelde geen geluk. Ik voelde onzichtbaarheid.

In Nederland hangt nog steeds een beeld van armoede: grauw, zichtbaar, versleten. Maar ik kwam uit de modewereld. Ik wist hoe je moest verschijnen. Hoe je met opgeheven hoofd een ruimte binnenstapte, zelfs als je die ochtend alleen koffie en ‘hoop’ op had. Hoe je je waardigheid vasthield terwijl thuis de wasmachine stuk was, de ijskast niet meer koelde en één van de gaspitten het niet meer deed.

Ik was die vrouw met verzorgde nagels die boodschappen moest terugleggen bij de kassa. De gastspreker die een zaal wist te raken, maar na afloop geen geld had voor de trein naar huis. Ik kreeg een bloemetje en een VVV-bon, maar géén financiële vergoeding.

Ik was niet zielig. Maar ik was wél arm. En dat begreep bijna niemand. Het systeem werkt pas mee als je gebroken bent. Als je huilend aan een balie staat en je hele leven blootlegt. Maar ik huilde niet. Ik sprak. Ik stond. Ik ging door.

Voor mijn kinderen. Omdat ik hen wilde laten zien dat je zelfs als het tegenzit, waardigheid kunt behouden. Dat je krachtig kunt blijven, ook als het moeilijk is. Niet door alles weg te stoppen, maar door telkens weer op te staan. Ik wilde hen laten zien wat veerkracht is; niet in woorden, maar in daden.

En dus viel ik buiten de boot. Want urgentie wordt pas geloofd als het uitzichtloos is.

Toch geloofde ik toen al in een ander soort hulp. Menselijk. Praktisch. Snel. Niet maanden wachten of stapels formulieren, maar iemand die vroeg: “Wat heb je nú nodig?” Dat is wat ik vond bij plekken zoals SUN-noodhulpbureaus. De wasmachine. De ijskast. Het gasfornuis  Het is dat ene zetje dat het verschil maakt tussen opgeven of dóórgaan.

Wat als we altijd zo zouden werken? Vertrouwen als uitgangspunt. Maatwerk als methode. Armoede is niet alleen een lege portemonnee. Je raakt ook je waardigheid kwijt. Je hoofd zit vol. Het is stress. Druk. Urgentie. Het zijn de nachten waarin je ligt te woelen, omdat je niet weet hoe je morgen rondkomt. En het zit dichterbij dan mensen soms denken.

Ik ben trots dat ik mezelf heb kunnen ontworstelen aan de bijstand. Dat ik nu werk als zzp’er; als spreker, gastdocent, schrijver en adviseur. Mijn boek ‘Armoede krijg je gratis’ is gelezen door duizenden mensen. Via sprekersbureau ZijSpreekt kunnen organisaties mij inhuren om in dialoog te gaan over armoede, bewustwording en systeemverandering.

Ik wens mezelf nog wat meer opdrachten toe. Niet omdat ik terug wil naar die kapotte ijskast, maar omdat ik geloof dat verhalen zoals de mijne hard nodig zijn. Zodat we blijven zien wat vaak onzichtbaar blijft. Zodat we blijven vragen: “Wat heb je nodig?”

Aan een ieder die verder durfde te kijken dan het oppervlak: bedankt. Zij zagen mij vóórdat ik kapot was. En dat maakte alles anders!

Stella de Swart
Ervaringsdeskundige, gastspreker